Gramer Dersleri - Verbos Reflexivos


Verbos Reflexivos

Bugünkü dersimizin konusu dönüşlü fiiller. İspanyolca gramer bilgilerine geçmeden önce türkçe gramerinde dönüşlü fiillerin nasıl kullanıldığını hatırlamak faydalı olacaktır. Kısaca açıklamak gerekirse bir cümlenin eylemini yapan ve o eylemden etkilenen aynı özne ise o cümlenin fiili dönüşlü olur. Yıkamak fiili üzerinden devam edelim.
"Çocuklar arabayı yıkıyor" cümlesine bakalım. Bu cümlede eylemi yapan kişi çocuklar fakat eylemden etkilenen nesne arabadır. Öyleyse bu cümlede dönüşlü fiil yok. Yıkamak fiilini dönüşlü hale getirelim. "Çocuklar derede yıkanıyor" cümlesinde eylemi yapan yine çocuklar, fakat bu defa eylemden etkilenen de çocuklardır. Yani eylem direk olarak eylemi yapanlara dair bir sonuç yönelme veriyor. Başka örneklerle devam edelim.

Kadın evi süslüyor – süsleme işini yapanlar kadınlar fakat bu işten etkilenen ev öyleyse bu fiil cümle dönüşlü fiil içermiyor.
Fakat
Kadın süsleniyor – cümlesinde süsleme işini yapan da bu işten etkilenen de kadın. Cümlenin fiili dönüşlüdür.

Türkçe gramer yapısında fiili dönüşlü hale getirmek için kökte ya da gövdede -il, ıl,ul, ül ya da -in,un,ın,ün vb ekler kullanılır.

Birkaç türkçe örnekle daha devam ettikten sonra ispanyolcada bu işin nasıl yapıldığına geçebiliriz.

Adam evini uzağa taşıdı
Adam uzağa taşındı

Sidar arkadaşının saçını taradı
Sidar aynanın karşısında tarandı
.
.
.

Evet türkçe gramerindeki dönüşlü fiillerin yeri hakkında kısaca bilgi verdikten sonra, ispanyolca gramerine geçebiliriz.

Daha önce ispanyolcada fiillerin ER, AR ve İR mastar ekleriyle bittiğini söylemiştik. Fakat siz de sözlükten fiil ararken bu mastar eklerinden sonra SE eki gelen fiillerle karşılaşmı ve bunların ne olduğunu merak etmişsinizdir. O fiiller REFLEXİVO fiillerdir. Yani dönüşlü fiillerdir. Peki bu fiilleri nasıl çekeceğiz? Yine ispanyolcada reflexivo olan bir fiil üzerinden gidelim.

LAVARSE
Bildiğimiz üzere LAVAR fiili yıkamak anlamına geliyor. Sonunda SE reflexivo eki olan lavarse fiili ise yıkanmak anlamına gelir.
Lavar fiilinin çekimini bilen bir kişi için lavarse fiilini çekmek pek de zor olmayacaktır. Önce fiili çekelim.

LAVAR
lavo
lavas
lava
lavamos
lavais
lavan

İlk adımımız başarıyla gerçekleşti. Şimdi sırada ikinci adım var. İkinci adımımızda yapmamız gereken fiilin sonunda bulunan SE ekini oradan kaldırmak ve bu kaldırmanın etkisiyle lavar fiilinin çekimlerinin önünde bazı ekler türetmek. Bu ekler şahıslara göre aşağıdaki gibidir

ME
TE
SE
NOS
OS
SE

Yukarıdaki bu ekler gustar fiilini çalışırken gördüğümüz eklere oldukça benziyor. Sadece üçüncü şahıslar farklı. Bu ekleri fiil çekimlerinden önce kullanarak LAVARSE fiilinin reflexivo çekimini tamamlayacağız.

ME LAVO
TE LAVAS
SE LAVA
NOS LAVAMOS
OS LAVAİS
SE LAVAN

Yani
Lavo= yıkıyorum
Me lavo = yıkanıyorum

Lavas = yıkıyorsun
Te lavas= yıkanıyorsun

Lavamos= yıkıyoruz
Nos lavamos = yıkanıyoruz

cümle içinde kullanalım:

El niño lava el coche = çocuk arabayı yıkıyor
El niño se lava = çocuk yıkanıyor

Şimdi başka bir dönüşlü fiile bakalım: LEVANTARSE

Kalkmak anlamına gelen bu fiili çekelim.
Me levanto
te levantas
se levanta
nos levantamos
os levantais
se levantan

Peki kişi zamirleri (yo, tu, el, ella vs) nerede diye soruyor olabilirsiniz. Onlar da orada ama kendilerini göstermiyorlar. Gösterebilirler de. Sorun değil. Yani biz bu fiili şu şekilde de çekebiliriz.

Yo me levanto
Tu te levantas
El se levanta
Ella se levanta
Usted se levanta
Nosotros nos levantamos
Vosotros os levantais
Ellos se levantan
Ellas se levantan
Ustedes se levantan

Cümle içinde kullanırsak:

La mujer levanta la bolsa = Kadın çantayı kaldırıyor
La mujer se levanta a las dos de la tarde= kadın öğlen ikide kalkıyor

İlerlemeden önce şu fiillerin çekimlerini yapalım:

Callarse = Susmak
Enfadarse = Kızmak, sinirlenmek
Alegrarse = Neşelenmek, sevinmek
İrritarse = Huylanmak, kuşkulanmak
Afeitarse = Traş olmak
Peinarse = Taranmak, (bazen üstünü başını düzeltmek anlamına da gelir)
Casarse (con) = Evlenmek
Caerse = Düşmek
Bañarse = Banyo yapmak
Qujarse (de) = yakınmak
Atreverse (a) = -e cüret etmek
Burlarse (de) = Dalga geçmek
Acercarse = yaklaşmak
Cepillarse (los dientes) = Diş fırçalamak



Geldik yine önemli bir noktaya. Reflexivo fiillerin cümle içinde mastar olarak kalması gerektiği durumda ne yapacağımıza.
Diyelim ki tener+que+infinitivo (gereklilik) kalıbında mastar olarak kullanacağımız fiil reflexivo olsun.

Şöyle bir cümle düşünün:
Erken kalkmalıyım

Birçok kişi bu cümleyi TENGO QUE DESPERTARSE TEMPRANO şeklinde çevirecektir. Fakat doğru olan çeviri bu değildir. Cümle içinde mastar olarak kullanılsa dahi reflexivo fiiller cümlenin işaret ettiği şahısa uyum göstermek için sonraki SE ekini düşürür ve düştüğü yere şahıslara göre gereken ekini alır.

Yani bu cümle:
Erken kalkmalıyım = tengo que despertarme temprano
Erken kalkmalısın = tienes que despertarte temprano
Erken kalkmalı = tiene que despertarse temprano
Erken kalkmalıyız= tenemos que despertarnos temprano
...
Şeklinde ilerler. Dikkat ettiyseniz reflexivo fiiller cümle içinde mastar olarak kalınca reflexivodan türeyen ekler başa değil, SE den boşalan sonraki yere, fiile bitişik olarak yazılır.

.....
Şimdi son bir noktaya daha değinerek konuyu bitirelim. Reflexivo kullanımlarında eğer insan kendi vücudunun bir uzvundan ya da üzerindeki elbiselerden bahsediyor ise cümle içinde bunları işaret etmek için aitlik sıfatları (mi, tu, su....) kullanılmaz bunun yerine belirli tanım edatları (el, la, los, las) kullanılır.

Örneğin:
Çocuk ellerini yıkıyor cümlesi eylemden etkilenen yine çocuğun kendisi olduğu için reflexivo bir cümledir ve şu şekilde kurulur.
El niño se lava las manos

Farkedildiği üzere el niño se lava sus manos yazmadım. Çünkü söz konusu olan çocuğun vücunun bir parçasıdır.


Yo me levanto la cabeza
Ben başımı kaldırıyorum

Yine yukarıdaki cümlede vücudun bir uzvundan bahsettiğimiz için Mİ CABEZA demek yerine LA CABEZA dedik.

Bu da ispanyol dilindeki önemli bir ayrıntıdır. Şimdi buraya kadar öğrendiklerimizi pekiştirmemize yardımcı olacak alıştırmalar yapalım.

NOT: Bu dersimizde kullandığımız bütün reflexivo fiiller düzenli çekime sahip olan fiiller arasından seçilmiştir. Düzensiz fiilleri öğrendiğimiz zaman yine aynı kuralları uygulayacağız sadece fiili çekerken düzensizliğini uygulayacağız. Reflexivo kullanımı değişmeyecek...

A- Doğrusunu seçiniz

Banyo yapıyorum
* Yo baño
** Me baño

Adam yüzünü traş ediyor
* El hombre se afeita su cara
** El hombre se afeita la cara

Kiminle evleniyorsun?
* con quien tu casas
** con quien te casas

Juliana saçını yıkıyor
* Juliana lava el pelo
** Juliana se lava el pelo

Kadın taranıyor
* La mujer peina
** La mujer se peina

B- Türkçeye çevirin

1- Yo siempre me levanto temprano
2- Como te atreves a decir esto?
3- Por que te quejas de la vida?
4- De quien os burlais?
5- Me alegro mucho de tus exitos
6- Podemos caernos en una trampa
7- Tenemos que cepillarnos los dientes cada dia

C- İspanyolcaya çevirin
1- Daha fazla yaklaşabilir misiniz, lütfen?
2- Kadın yıkandıktan sonra yemek pişiriyor
3- Enrique her zaman susuyor hiç konuşmuyor.
4- Yarın erken kalkmam gerekmiyor (tener+que+infinitivo kalıbıyla)
5- Luisa yakışıklı bir adamla evlenmek istiyor
6- Burada saçımı yıkayabilir miyim?
7- Neden elinizi kaldırıyorsunuz?


Soruların cevaplarını ispanyolcadefteri@hotmail.com adresine gönderdiğiniz taktirde size geri dönüş yapılacaktır.





13 yorum:

  1. çok çok güzel.. muchas gracias.. :))

    YanıtlaSil
  2. harikasiniz... cok tesekkürler !

    YanıtlaSil
  3. Muchos gracias!

    YanıtlaSil
  4. Allah razı olsun, net ve yalın bir açıklama olmuş

    YanıtlaSil
  5. Es muy bueno, pero sería es más bueno que si puede escribir responder de las preguntas.

    YanıtlaSil
  6. Okuduğum en iyi reflexivo konusu olmuş, ".....+se" > "me+ ....." dönüşümünü ilk kez bu kadar iyi ve ayrıntılı olarak anladım, teşekkür ediyorum.

    YanıtlaSil
  7. Cok güzel bir anlatım olmuş cok tesekkurler.Cevirileri mail adresinize halen kabul ediyor musunuz?

    YanıtlaSil
  8. birde "se" nin kontrolunuz dışında olan durumlarda bağımsız olarak kullanılma durumu var. Mesela "se me rompio' el braso" dediğinız zaman anlayacağınız gibi "kolumu kırdı" demek. Oradaki se olay sizin kontrolünüz dışında olduğu için oraya konuyor bu bir kural ve fiilde dikkat ederseniz 3. tekil şahısa göre çekimleniyor çünkü bu gibi cümlelerde nesne özne haline geliyor. Yani fiili "ben" yerine "kol"a göre çekimliyorsunuz... bilmem anlatabildimmi :)

    YanıtlaSil
  9. Pardon "kolumu kırdı" değil "kolum kırıldı" olucaktı yanlış yazmışım.

    YanıtlaSil
  10. Cok tesekkurler,se nin nerelerde kullandigini bir turlu anliyamamistim,Turkce aciklamalarla Harika olmus,cok teşekkürler..

    YanıtlaSil
  11. Hocam emeginize saglik. Peki comer fiilinde bu durum gecerli mi? Yani yemek yiyen ve etkilenen kendimiz oluyoruz

    YanıtlaSil

Acción Poética

Acción Poética

Joyas de America Latina

Joyas de America Latina
Gabriel "Gabo" Marquez