Gramer Dersleri - Verbos Reflexivos

Verbos Reflexivos

Bugünkü dersimizin konusu dönüşlü fiiller. İspanyolca gramer bilgilerine geçmeden önce türkçe gramerinde dönüşlü fiillerin nasıl kullanıldığını hatırlamak faydalı olacaktır. Kısaca açıklamak gerekirse bir cümlenin eylemini yapan ve o eylemden etkilenen aynı özne ise o cümlenin fiili dönüşlü olur. Yıkamak fiili üzerinden devam edelim.

"Çocuklar arabayı yıkıyor" cümlesine bakalım. Bu cümlede eylemi yapan kişi çocuklar fakat eylemden etkilenen nesne arabadır. Öyleyse bu cümlede dönüşlü fiil yok. Yıkamak fiilini dönüşlü hale getirelim. "Çocuklar derede yıkanıyor" cümlesinde eylemi yapan yine çocuklar, fakat bu defa eylemden etkilenen de çocuklardır. Yani eylem direk olarak eylemi yapanlara dair bir sonuç yönelme veriyor. Başka örneklerle devam edelim.

Kadın evi süslüyor – süsleme işini yapanlar kadınlar fakat bu işten etkilenen ev öyleyse bu fiil cümle dönüşlü fiil içermiyor.

Fakat

Kadın süsleniyor – cümlesinde süsleme işini yapan da bu işten etkilenen de kadın. Cümlenin fiili dönüşlüdür.

Türkçe gramer yapısında fiili dönüşlü hale getirmek için kökte ya da gövdede -il, ıl,ul, ül ya da -in,un,ın,ün vb ekler kullanılır.

Birkaç türkçe örnekle daha devam ettikten sonra ispanyolcada bu işin nasıl yapıldığına geçebiliriz.

Adam evini uzağa taşıdı

Adam uzağa taşındı

Sidar arkadaşının saçını taradı

Sidar aynanın karşısında tarandı

.

.

.

Evet türkçe gramerindeki dönüşlü fiillerin yeri hakkında kısaca bilgi verdikten sonra, ispanyolca gramerine geçebiliriz.

Daha önce ispanyolcada fiillerin ER, AR ve İR mastar ekleriyle bittiğini söylemiştik. Fakat siz de sözlükten fiil ararken bu mastar eklerinden sonra SE eki gelen fiillerle karşılaşmı ve bunların ne olduğunu merak etmişsinizdir. O fiiller REFLEXİVO fiillerdir. Yani dönüşlü fiillerdir. Peki bu fiilleri nasıl çekeceğiz? Yine ispanyolcada reflexivo olan bir fiil üzerinden gidelim.

LAVARSE

Bildiğimiz üzere LAVAR fiili yıkamak anlamına geliyor. Sonunda SE reflexivo eki olan lavarse fiili ise yıkanmak anlamına gelir.

Lavar fiilinin çekimini bilen bir kişi için lavarse fiilini çekmek pek de zor olmayacaktır. Önce fiili çekelim.

LAVAR

lavo

lavas

lava

lavamos

lavais

lavan

İlk adımımız başarıyla gerçekleşti. Şimdi sırada ikinci adım var. İkinci adımımızda yapmamız gereken fiilin sonunda bulunan SE ekini oradan kaldırmak ve bu kaldırmanın etkisiyle lavar fiilinin çekimlerinin önünde bazı ekler türetmek. Bu ekler şahıslara göre aşağıdaki gibidir

ME

TE

SE

NOS

OS

SE

Yukarıdaki bu ekler gustar fiilini çalışırken gördüğümüz eklere oldukça benziyor. Sadece üçüncü şahıslar farklı. Bu ekleri fiil çekimlerinden önce kullanarak LAVARSE fiilinin reflexivo çekimini tamamlayacağız.

ME LAVO

TE LAVAS

SE LAVA

NOS LAVAMOS

OS LAVAİS

SE LAVAN

Yani

Lavo= yıkıyorum

Me lavo = yıkanıyorum

Lavas = yıkıyorsun

Te lavas= yıkanıyorsun

Lavamos= yıkıyoruz

Nos lavamos = yıkanıyoruz

cümle içinde kullanalım:

El niño lava el coche = çocuk arabayı yıkıyor

El niño se lava = çocuk yıkanıyor

Şimdi başka bir dönüşlü fiile bakalım: LEVANTARSE

Kalkmak anlamına gelen bu fiili çekelim.

Me levanto

te levantas

se levanta

nos levantamos

os levantais

se levantan

Peki kişi zamirleri (yo, tu, el, ella vs) nerede diye soruyor olabilirsiniz. Onlar da orada ama kendilerini göstermiyorlar. Gösterebilirler de. Sorun değil. Yani biz bu fiili şu şekilde de çekebiliriz.

Yo me levanto

Tu te levantas

El se levanta

Ella se levanta

Usted se levanta

Nosotros nos levantamos

Vosotros os levantais

Ellos se levantan

Ellas se levantan

Ustedes se levantan

Cümle içinde kullanırsak:

La mujer levanta la bolsa = Kadın çantayı kaldırıyor

La mujer se levanta a las dos de la tarde= kadın öğlen ikide kalkıyor

İlerlemeden önce şu fiillerin çekimlerini yapalım:

Callarse = Susmak

Enfadarse = Kızmak, sinirlenmek

Alegrarse = Neşelenmek, sevinmek

İrritarse = Huylanmak, kuşkulanmak

Afeitarse = Traş olmak

Peinarse = Taranmak, (bazen üstünü başını düzeltmek anlamına da gelir)

Casarse (con) = Evlenmek

Caerse = Düşmek

Bañarse = Banyo yapmak

Qujarse (de) = yakınmak

Atreverse (a) = -e cüret etmek

Burlarse (de) = Dalga geçmek

Acercarse = yaklaşmak

Cepillarse (los dientes) = Diş fırçalamak

Geldik yine önemli bir noktaya. Reflexivo fiillerin cümle içinde mastar olarak kalması gerektiği durumda ne yapacağımıza.

Diyelim ki tener+que+infinitivo (gereklilik) kalıbında mastar olarak kullanacağımız fiil reflexivo olsun.

Şöyle bir cümle düşünün:

Erken kalkmalıyım

Birçok kişi bu cümleyi TENGO QUE DESPERTARSE TEMPRANO şeklinde çevirecektir. Fakat doğru olan çeviri bu değildir. Cümle içinde mastar olarak kullanılsa dahi reflexivo fiiller cümlenin işaret ettiği şahısa uyum göstermek için sonraki SE ekini düşürür ve düştüğü yere şahıslara göre gereken ekini alır.

Yani bu cümle:

Erken kalkmalıyım = tengo que despertarme temprano

Erken kalkmalısın = tienes que despertarte temprano

Erken kalkmalı = tiene que despertarse temprano

Erken kalkmalıyız= tenemos que despertarnos temprano

...

Şeklinde ilerler. Dikkat ettiyseniz reflexivo fiiller cümle içinde mastar olarak kalınca reflexivodan türeyen ekler başa değil, SE den boşalan sonraki yere, fiile bitişik olarak yazılır.

.....

Şimdi son bir noktaya daha değinerek konuyu bitirelim. Reflexivo kullanımlarında eğer insan kendi vücudunun bir uzvundan ya da üzerindeki elbiselerden bahsediyor ise cümle içinde bunları işaret etmek için aitlik sıfatları (mi, tu, su....) kullanılmaz bunun yerine belirli tanım edatları (el, la, los, las) kullanılır.

Örneğin:

Çocuk ellerini yıkıyor cümlesi eylemden etkilenen yine çocuğun kendisi olduğu için reflexivo bir cümledir ve şu şekilde kurulur.

El niño se lava las manos

Farkedildiği üzere el niño se lava sus manos yazmadım. Çünkü söz konusu olan çocuğun vücunun bir parçasıdır.

Yo me levanto la cabeza

Ben başımı kaldırıyorum

Yine yukarıdaki cümlede vücudun bir uzvundan bahsettiğimiz için Mİ CABEZA demek yerine LA CABEZA dedik.

Bu da ispanyol dilindeki önemli bir ayrıntıdır. Şimdi buraya kadar öğrendiklerimizi pekiştirmemize yardımcı olacak alıştırmalar yapalım.

NOT: Bu dersimizde kullandığımız bütün reflexivo fiiller düzenli çekime sahip olan fiiller arasından seçilmiştir. Düzensiz fiilleri öğrendiğimiz zaman yine aynı kuralları uygulayacağız sadece fiili çekerken düzensizliğini uygulayacağız. Reflexivo kullanımı değişmeyecek...

A- Doğrusunu seçiniz

Banyo yapıyorum

* Yo baño

** Me baño

Adam yüzünü traş ediyor

* El hombre se afeita su cara

** El hombre se afeita la cara

Kiminle evleniyorsun?

* con quien tu casas

** con quien te casas

Juliana saçını yıkıyor

* Juliana lava el pelo

** Juliana se lava el pelo

Kadın taranıyor

* La mujer peina

** La mujer se peina

B- Türkçeye çevirin

1- Yo siempre me levanto temprano

2- Como te atreves a decir esto?

3- Por que te quejas de la vida?

4- De quien os burlais?

5- Me alegro mucho de tus exitos

6- Podemos caernos en una trampa

7- Tenemos que cepillarnos los dientes cada dia

C- İspanyolcaya çevirin

1- Daha fazla yaklaşabilir misiniz, lütfen?

2- Kadın yıkandıktan sonra yemek pişiriyor

3- Enrique her zaman susuyor hiç konuşmuyor.

4- Yarın erken kalkmam gerekmiyor (tener+que+infinitivo kalıbıyla)

5- Luisa yakışıklı bir adamla evlenmek istiyor

6- Burada saçımı yıkayabilir miyim?

7- Neden elinizi kaldırıyorsunuz?

Soruların cevaplarını ispanyolcadefteri@hotmail.com adresine gönderdiğiniz taktirde size geri dönüş yapılacaktır.