Endülüs Emevilerinin İzinde – İspanyolcada Arap etkileri
Geçenlerde İspanyol devlet televizyonu Tv5te bir tartışma proğramı isterken konuklardan birinin kullandığı bir cümle aklıma takıldı. Eczacı olan konuk ilaç sıkıntısı hakkında konuşurken “no hay tú tía” dedi.
İspanyol gramerini az çok bilenler böylesi bir cümlenin, gramer açısından yanlış olduğunu hemen anlarlar. Fakat bu cümleyi kullanan bir eczacı olduğu için işi ciddiye aldım ve araştırmaya başladım. Araştırmalarım beni endelüs emevilerine götürdü. Cümlenin kökenlerine geçmeden önce gramer açısından neden yanlış olduğuna kısaca değineyim.
Vardır anlamına gelen HAY fiili aslında başlı başına bir fiil değildir. HABER fiilinin 3. tekil şahıs çekimi olan Ha zamanla konuşma dilinde sonra da yazı dilinde hay’a dönüşmüştür. Hay fiilinin (ya da fiil çekiminin) tam karşılığı vardır. Ama bu “vardır” predikatı birinin ya da bir şeyin bir yerde bulunması için kullanılamaz. Yani no hay tútia cümlesini biz gramer açısından “teyzen yok (burada yok, burada değil)” ya da “senin teyzen yok” şeklinde çeviremeyiz. Teyzen burada yok anlamındaki cümleyi kurmak için Estar fiilini, senin teyzen yok cümlesini kurmak için ise Tener fiilini kullanmamız gerekiyor. Peki bu No hay tútia deyişi nereden geliyor.
İspanya Endülüslerinin coğrafyada uzun süren varlıkları silinse de, uzun yıllar bir arada yaşayan İspanyol ve Arap halkların kültürel etkileşimle ürettiği değerler kolay kolay silinmiyor. No hay tútia deyiminin kökeninde de bu Arapça çinko ve Antinomi’ye işaret eden al- tutiya kelimesinden geliyor. Yaptığım araştırmalar sonucunda Endülüs emevilerinde bu maddelerin çeşitli işlemlerden geçirilmesinden sonra üretilen eski bir ilacın göz hastalıkları için kullanıldığını öğrendim. Zamanla altutiya kelimesinin önce tutiya’ya sonra tú tía ya dönüşerek bugüne geldiği anlaşılıyor. Kısacası Endülüs Emevileri döneminde ve muhtemelen onlardan çok sonralara kadar, birisi bir eczaneye girip derdine derman olmasını beklediği ilacı sorduğunda yok cevabı verilirken No hay tutia denilmiştir. Bu deyim günümüz ispanyasında, kötü bir durumdan kurtulma, ya da korkulan bir olayın gerçekleşmemesi olasılığının olmaması, yani umutsuz durumlarda, “çare yok” anlamında kullanılıyor.
0 yorum:
Yorum Gönder