Ñ, İspanyolcanın Kırmızı Çizgisi

İspanyolca ile ucundan kıyısından ilgilenenler ñ harfinin "ny" şeklinde telaffuz edildiğini, harfin kökeninin Latince'ye dayandığını bilirler. Teknolojik gelişmelerle birlikte seksenli yıllarda Avrupa dahilinde tartışmalara sebebiyet verdiği pek bilinmemektedir. 1957 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu olarak kurulan ve 1993 yılında Avrupa Birliği'ne dönüşen formasyon içerisinde politik, ekonomik ve askeri tartışmalar daha kolay gündem olurken, kültürel tartışmalar yerelde kalabiliyor. 1980'lerde İngiltere'nin başını çektiği bazı Avrupa ülkelerinin "bu harf bilgisayar ve matbaa meselesinde sorun yaratıyor, ticareti zorlaştırıyor, İspanya bu harfin kullanımını yeniden değerlendirse mi acaba? Telaffuz ihtiyacıysa İtalyanlar "gn" ile halletmiş, Portekizliler "nh" diye çözmüş, siz de öyle çözseniz olmaz mı?" diye sormasıyla ortalık birbirine giriyor. Rae (Real Academia Español) öncülüğünde yükselen itirazlar sadece İspanya ile sınırlı kalmayıp Latin Amerika ülkelerinde de kendilerine yer buluyor. Bilgisayar kullanımının çok yaygın olmadığından olsa gerek tartışmalar sönümleniyor.

Bilgisayarların ve İnternet kullanımının yaygınlaşmasından sonra İspanya ve Latin Amerika ülkeleri, alan adlarına ñ eklenebileceği yönünde yasalar çıkarıyorlar. İspanya, "kullanılan alfabeye saygı göstermeyen" ürünlerin ithalatını yasaklıyor. 91 yılında tartışmaya Gabriel García Márquez giriyor ve "Avrupa'nın, sırf ticarette kolaylık sağlayacak diye, alfabeden ñ harfini silmeye çalışması bir skandaldır" diye söz başlıyor ve akabinde verip veriştiriyor. Bu da yetmezmiş gibi Peru'nun yetiştirdiği en önemli romancılardan olan, Nobel ödüllü Mario Vargas Llosa da tartışmaya müdahil olup ñ savunmasını güçlendiriyor. Bu önemli isimlerin yanı sıra, eserlerini İspanyolca yazan onlarca yazarın daha itirazı tam bir Ñ cephesine dönüşüyor. Dönemin İspanyol Dışişleri Bakanı Francisco Fernández Ordóñez "Bilgiayarlara ñ harfini eklemek bu harfi İspanyol dilinden söküp atmaktan daha kolay olsa gerek" açıklamasını yaparak Ñ savunmasının siyasi cephesini güçlendirince Avrupa bu tartışmayı kapatıyor ama unutmuyor.

En güncel tartışma 2017 yılında Fransa'da yaşanıyor. Çocularına Fañch ismini koymak isteyen bir çifte Fransız yetkililer "fraternitenin de egalitenin de libertenin de canı cehenneme" dercesine, ülkenin yasal olarak belirlenen alfabesine aykırı diyerek ismi kabul etmiyor. Mahkeme sürecinin ardından geri adım atıyor atmasına ama tartışmayı da yeniden alevlendirmiş oluyor.

İşin sonu nereye varır, İspanyollar yakalarını silkerek "alın başınıza çalın" diyip ñ harfinden vazgeçer mi (hiç sanmamakla birlikte) bilemem ama blogumda sık kullanılan simge olarak ayarladığım ve sayfaya girildiğinde sekmede gösterilen Ñ harfinin İspanyolların ve İspanyolca konuşulan ülkelerin kırmızı çizgisi olduğu net!

İpucu: Harfi bizim kullandığımız klavyelerde çıkarmak için Alt Gr tuşuna basılı tutarken Ü tuşuna bir defa tıklıyoruz, ardından her iki tuşu serbest bırakıp N harfine basıyoruz.



¡Hasta luego compañeros!