arada sırada, ispanyolca ile alakalı olan ve günler, haftalar, aylar önce maile düşüp, orada sabırla bekleyen sorular görüyorum. bunlardan bazılarını (artık güncelliği kalmadığı için) yanıtlamadan siliyorum. bazılarını maile karşılık yazarak yanıtlıyorum, bazıları için de bloga yeni bir başlık açıyorum.
bu yazının çıkış noktası, sayfanın iletişim mailine düşen bir soru.
"merhaba.
blogunuzu severek takip ediyor ve içerikleriniz sayesinde ispanyolca öğrenmeye
çalışıyorum. fakat anlayamadığım bir şey var sizin blogunuzda da ayrıntılı
göremeyince buradan sormaya karar verdim. gustar fiilini bazı yerlerde gustas
olarak görüyorum. yani me gustas gibi. me gustas ve me gustar arasındaki fark
nedir? teşekkürler"
gustar fiili ile ilgili bu soru ne zaman sorulsa aklıma doğrudan mano chao'nun "me gustas tú" şarkısı geliyor. müsaitsem, hemen youtube'u açıp şarkıyı dinliyorum. evde yalnızsam kendimi şarkıya bırakıp dans ettiğim falan da oluyor, ama nadiren. neyse, soruyu yanıtlayayım.
gustar fiili ispanyolca öğrenmeye yeni başlayan insanların karşısına çıkan önemli engellerin başında yer alır. olay genelde şöyle gerçekleşir: kurban, pardon, öğrenci eril-dişil tanım edatlarını öğrenirken yaşadığı şoku yeni yeni atlatmış, geniş zaman fiil çekimlerine ulaşmıştır. "hah! güzel işte, türkçe gibi her şahıs için bir çekim, toplamda altı çekim var. konuşuyorum konuşuyorsun konuşuyor..." diye düşünürken karşısına gustar çıkar ve ben geniş zamanda şöyle çekiliyorum diye söze girer:
"me gusta/gustan
te gusta/gustan
le gusta/gustan
nos gusta/gustan
os gusta/gustan
les gusta/gustan"
ve konuşmaya devam eder: "hoşlandığın şey tekil bir nesne veya fiilse hep gusta çekimini kullanmalısın. hoşlandığın şeyler çoğulsa (dikkat et, hoşlanan şahıslar değil, hoşlanılan şeyler çoğulsa) gustan çekimini kullanmalısın."
ispanyolca öğrenen kişi tam "peki, eyvallah" diyecekken alttan manu chao'nun sesi duyulur:
"me gustan los aviones, me gustas tú
me gusta viajar, me gustas tú
me gusta la mañana, me gustas tú
me gusta el viento, me gustas tú
me gusta soñar, me gustas tú…."
dizelerin virgüle kadar olan kısmında sorun yoktur ama virgülden sonra, yana yatık olarak yazılan "gustas" çekimi kafa karıştırır. bu noktada moral bozmaya gerek yok. hayatta karşımıza çıkan birçok başka sorunda olduğu gibi, dil öğreniminde çözüme atılan ilk adım sorunun adını koymaktır. öğrenilen dilin nativoları tarafından konulan gramatik adı kullanabileceğimiz gibi kendimiz de bir ad verebiliriz. örneğin "baş belası", "gramer saçması" vb. yaftaları kullanabiliriz. biz kendi aramızda bu soruna "gustar grubu atipik fiil bozukluğu" diyelim. kolaylık olsun diye "gustar grubu fiiller" şeklinde özetleyelim. gustar grubu dememden de anlaşıldığı üzere, gustar bu işte tek başına değil, aynı düzensizliğe sahip olup aynı şekilde çekilen başka fiillerle birlikte hareket ediyor. bu gruba dahil olan (ve sık kullanılan) fiillerin bazılarını bu yazının sonuna ekleyeceğim.
bazen başka bir dili öğrenmek için kendi dilimizden küçük fedakarlıklarda bulunmamız, anadilimizi hafif kırmamız gerekebilir. gustar grubu fiillerle başa çıkmak için bu yöntemi uygulayıp önce kendi dilimizle uğraşacağız. "me gustan los aviones" cümlesini türkçeye çevirirken "uçakları severim/uçaklardan hoşlanırım" diye değil de "uçaklar bana hoş gelirler" olarak düşüneceğiz. yani eylemi biz yapmıyormuşuz, bizim olan bitende hiç suçumuz günahımız yokmuş da, hani karşı taraftan bize doğru gelişen bir faaliyet varmış gibi. hani biz elmayı sevmiyormuşuz da elma bize hoş geliyormuş gibi kabul edeceğiz. böyle düşündüğümüzde fiil çekiminin önüne gelen me-te-le-nos-os-les tümleçleri de anlam kazanmış olacak.
me: beni-bana
te: seni-sana
le: onu-ona
nos: bizi-bize
os: sizi-size
les: onları-onlara
ayudar (yardım etmek) : mi hermano me ayuda - kardeşim bana yardım ediyor
yukarıdaki cümlede kullanılan me ile "me gusta/gustan...." cümlesinde kullanılan me aynı. eylemi yapan biz değiliz, eylemden etkilenen biziz. o yüzden me diye başlıyoruz ve eylemi yapan üçüncü tekil şahıssa gustar fiilini gusta, üçüncü çoğul şahıssa gustan diye çekiyoruz. yani aslında gustar fiilinin de, tıpkı diğer fiiller gibi, altı çekimi var:
gusto
gustas
gusta
gustamos
gustáis
gustan
eylemi yapan kim ve eylemden etkilenen kim? bu soruyu soracağız ve anadilimizi biraz kıracağız. sorun kendiliğinden çözülecek. ispanyolca konuşulan kültürlerde hoşlanmak eylemi dışardan gelip bizi etkiliyor.
me (bana) gustas (hoş geliyorsun) - fakat biz türkçede bu durumu "senden hoşlanıyorum" olarak anlatırız. kültürel-lingüistik bir farklılık söz konusu. örneklerle açıklamaya (veya açıklamaya çalışmaya) devam edeyim.
me (bana) gusta (hoş gelir) la manzana (elma) - elmayı severim
me (bana) gustan (hoş gelirler) las manzanas (elmalar) - elmaları severim
yukarıdaki iki örnek gusta/gustan seçenekleri hakkında netlik kazanmamızı sağlamıştır umarım. aşağıda çoğul şahısla bir kullanım yapayım.
nos (bize) gusta (hoş gelir) la manzana (elma): elma bize hoş gelir yani biz elmayı severiz. bize hoş gelen şey yani elma tekil oluğu için fiil üçüncü tekil şahısta kaldı. gustar fiiliyle cebelleşenlerin en büyük hatası nos, os ve les görür görmez, "aha çoğul bu!" diyerek gustan çekimini kullanmaktır.
te (sana) gusto (hoş gelirim): benden hoşlanırsın (anadilimizi biraz kırarak sana hoş gelirim). bu cümlede sana hoş gelme eylemini yapan ben olduğum için gustar fiilini gusto olarak çektim.
no me gustáis (bana hoş gelmezsiniz) burada gizli özne olan vosotrosu oluşturan şahısların bana hoş gelmediğini yani onlardan hoşlanmadığını açıklamış olduğum için cümle - sizden hoşlanmıyorum- anlamındadır.
biraz liseli dedikodusu yapalım. diyelim ki teneffüse çıktınız ve en yakın arkadaşınızla (kanki, panpa, vs.) bahçede oturduğunuz. sizinle aynı sınıfta olan ve defterin orta yerinden kopardığı sayfaları buruşturarak top haline getirip minyatür kale maç yapan erkekleri uzaktan kesiyorsunuz. sonra arkadaşınıza dönüp sana bir itirafta bulunayım mı diyorsunuz ve "tankut'tan hoşlanıyorum" diyorsunuz. bu noktada "me gusta tankut" diyerek işin içinden kolaylıkla çıktınız. bu hoşlanma durumunu doğrudan tankut'a söyleyecek olsaydınız, öncelikle tankutun dikkatini top niyetine tekmelediği buruşturulmuş kağıt yığınından ayırmanız gerekecek, ardından terleyen suratına bir tokat atıp adrenalini buharlaştıracak ve gözlerinin içine bakarak "tankut, me gustas" demeniz gerekecekti. o anda üç-üç devam eden maçı teneffüs bitmeden kendi takımının lehine döndürmeye çalışan ergenin "yaa sonra konuşuruz anlamıyorum ne dediğini" diyebileceğini bildiğiniz için bu topa hiç girmediniz ve arkadaşınızdan ricacı oldunuz. arkadaşınız müsait bir durumda tankutu yakalaması ve "biliyor musun aysu senden hoşlanıyor" demesi gerekiyor. bu görevi yerine getirmek için kurması gereken cümle "tankut, le gustas" yani "tankut, ona hoş geliyorsun" (bizim kültürel-lingüistik tavrımıza göre o senden hoşlanıyor) cümlesidir.
daha düz örneklerle devam ederim.
"bizi sevmiyorsunuz" dememiz gerekiyor. önce cümlenin türkçesini kıralım. "size hoş gelmiyoruz".
no os gustamos.
kontra-atak yapalım. hani siz bizi sevmiyorsunuz da sanki biz size bayılıyor muyuz anlamında"sizi sevmiyoruz" diyelim. önce türkçesini kıralım. "bize hoş gelmiyorsunuz". no nos gustáis.
beni sevmiyor diyeceğiz, tükçesini kıralım. ona hoş gelmiyorum. no le gusto
bu iş böyle uzar gider. elimden geldiği, klavyemin döndüğü kadar açıklamaya çalıştım. umarım faydalı olmuştur.
gustar grubuna giren bazı fiiller:
--------------
encantar: cezbetmek
fascinar: merakını çok çekmek, büyülemek
doler: acı vermek (acıtmak- başım ağrıyor demek yerine başım bana ağrı veriyor demek gibi yani)
interesar: ilgilendirmek
not: gustar grubu fiillerle ilgili gramer kuralları yukarıda saydıklarımla sınırlı değil. bir de açık özne durumunda cümlenin en başına bir "a" eklemek gerekir.
le gustas: (ona) hoş geliyorsun (hoşuna gidiyorsun) bu cümlede "o" öznesi gizlidir. eğer özneyi açacak veya açıklayacaksak yani "o" şahıs zaminirini kulllanacak veya "o"nun ismini veya tanımını vereceksek, söz gelimi "leyla senden hoşlanıyor-sen leyla'ya hoş geliyorsun" diyeceksek cümlenin en başına bir a ekler sonra leyla ismini yazarız.
a leyla le gustas!
0 yorum:
Yorum Gönder