Eyy Artikel, Beni Çıldırtma ve Artık Kendine Gel!

artikeller (tanım edatları) konusu ispanyolcaya yeni başlayanların en fazla zorlandıkları konuların içinde kendilerine kolay yer bulan gramatik varlıklardır. basitçe söylemek gerekirse artikellerden kasıt kelimelerin önünde kullanılan el, la, los, las (belirtili tanım edatı) ve un, una, unos, unas (belirtisiz tanım edatları) gramatik varlıklarına verilen addır. bu varlıklar sayesinde isimlerin cinsiyeti ve sayısı hakkında bilgi sahibi oluruz, söz konusu isimlerin bilinirliği, özel oluşu, belirli oluşu veya bilinmezliği, genel oluşu, belirtisiz oluşu hakkında bilgi sahibi oluruz. yani bir insan bize el coche dediğinde; araba kelimesinin eril olduğunu ve belirli bir arabadan bahsedildiğini vb. durumları anlarım.

pandoranın kutusu açılıyor! 

artikelleri, kullanıldıkları nesnelere bakarak anlama veya belirleme şansı olmadığı için yeni kelimelerin artikelleriyle birlikte ezberlenmesi gerekir. bazı genel kurallar vardır, bunlardan en popüler olanı a ile biten kelimeler için genellikle dişil (la), o ile biten kelimeler için genellikle eril (el) tanım edatının kullanılmasıdır. yukarıdaki cümlenin "bu cümlede bu kısım olmasaydı daha iyiydi" dedirten kısmı "genellikle" zarfıdır. istisnalar tam da burada başlar zira ispanyolca bütün kelimelerin o veya a ile bittiği bir dil değildir hatta bütün o ile biten kelimeler eril ve bütün a ile biten kelimeler dişil değildir. gramerin burada gözünü size dikip "her gördüğün sakallıyı deden sanma" demesi moralinizi bozmasın. zira bu örnek ve genelleme üzerinden ilerlediğimizde karşımıza çıkan sakallıların yüzde doksan oranında dedemiz çıkma ihtimali var. (küsüratsız sayı verdim, salladığım anlaşılmamıştır umarım. bu oran tam olarak doğru değilse de yakındır. aşağıdaki bağlantıda a ile biten isimlerin bir listesi verilmiş. sanırım bu a - dişil korelasyonu kadın isimlerinin çoğunun a ile betmesinde de etili olmuş. isimler, dillerin önemli bileşenleridir ve diller hakkında verdikleri bilgiler değerlidir. ispanyolcada a ile biten kadın isimlerinin çoğunu sondaki a harfini atıp o ekleyerek erkekler için kullanabiliriz. maria-mario, alejandra-alejandro, julia-julio, patricia-patricio, adriana-adriano... bu durum bizde arapçanın etkisiyle "iye" ekiyle kendini göstermektedir; şükrü-şükriye, vasfi-vasfiye, zeki-zekiye, kadri-kadriye, nuri-nuriye, hayri-hayriye, sabri-sabriye, fikri-fikriye, hüsnü-hüsniye, avni-avniye, ali-aliye,  şaban-şabaniye)

http://www.palabrasque.com/buscador.php?f=a&d=26


fakat bazı kelimeler a ile bitmesine rağmen el artikeli veya o ile bitmesine rağmen la artikeli alabiliyor. bu düzensizlik durumun geçerli olduğu en önemli, en çok karşılaşılan kelimeler şunlardır:

a ile bitmesine rağmen eril olanlar
el día - gün
el problema - problem
el idioma - lisan, dil
el sistema - sistem
el fantasma - hayalet
el diploma - diploma
el poema - şiir
el programa - program
el drama - drama,
el mapa - harita
el planeta - gezegen
el poeta - şair (bu noktadan itibaren yzacağım meslek isimleri dişiller ve eriller için sadece artikel değiştirilerek kullanılabilir yani el poeta erkek şairken la poeta dediğimizde kadın şair oluyor.
el florista - çiçekçi
el guía - rehber
el espía - ajan
el cura - rahip (la cura bir önceki parantezde belirtilen kurala da istisnadır zira el cura kelimenin artikelini la yaparak rahibe diyemiyoruz. istisnalar, istisnalar ve daha fazla istisnalar)

o ile bitmesine rağmen dişil olan kelimeler
la mano - el
la libido - libido
la foto - fotoğraf (bu ve bundan sonra yazacağım kelimeler aslında a ile bitiyor fakat kısaltma halleri bu şekilde oturduğu için bu formda kullanılıyor. yani ispanyol la fotografia dememek için la foto diyor)
la moto - motor (la motocicleta'dan kısaltma)
la radio - radyo

bunun yanı sıra bazı kelimelere bu kadar istisnai durum yeterli gelmemiş olacak ki ekstradan kurallar edinip kendilerini tanınmaz hale getirmişler, öğrenenlerin kafasında ekstradan sorular üretmek için ellerinden geleni ardlarına koymamışlardır.

vurgulu a veya ha ile (h okunmadığından doğal olarak yine vurgulu a ile) başlayan bazı femenino (dişil) kelimeler artikel konusunda sıkıntı çıkarmakta ve tekil durumda başka bir artikel çoğul durumda başka bir artikel almaya, tekil durumda temsil ettiği ismin ardından gelen sıfata uymamaya çalışmaktadır. bu kafası karışık kelimelere nezaketle yaklaşmak, sorunlarını anlamayı denemek ve sıkıntıyı, daha fazla büyümeden, çözüme kavuşturmak gereklidir. önce bu kelimeleri birkaç örnekle tanıyalım ve faaliyetlerini yukarıdan gözlemleyelim.

agua: su 

aşağıdaki linkten ispanyolların tdk'si olan rae'nin su ile ilgili sayfasına ve sayfada verilen tanımlardan önce konularak cinsiyet bildiren harflere bakalım (kelimenin tanımından önce parantez içinde italik olarak yazılan m harfi masculinoyu, f harfi femeninoyu temsil eder)

http://dle.rae.es/?id=1BKpQj3

görüldüğü üzere kelime femenino yani dişildir ve la artikeline ihtiyaç duymaktadır. şimdi bir de aşağıdaki cümleyi okuyalım:

el agua caliente cuenta con muchos beneficios
sıcak su çok fazla faydaya sahiptir

bu cümlede el artikeli kullanımı agua kelimesindeki a'nın vurgulu bir harf olmasından kaynaklanmaktadır. şimdi aynı cümlenin sıfatını "ılık" yani "tibio" olarak değiştirelim.

el agua tibia cuenta con muchos beneficios
ılık su çok fazla faydaya sahiptir

dikkat ederseniz sıfatın tibio (eril-el) değil tibia (dişil-la) için gerekli hali kullanıldı. bu cümle tamamen doğrudur. tekil durumlarda artikel el bile olsa ismin cinsiyeti aslında değişmediği, sadece fonetik nedenlerle la şapkasından kısa bir süreliğine vazgeçip el şapkasını taktığı için, sıfatı hala etkilemekte ve kendisine uydurmaktadır. olması gereken budur. kısa süreliğine giyilen el şapkası çoğul durumlarda yeniden çıkarılıp la şapkası kafaya geçirilir.

el agua tibia: ılık su
las aguas tibias: ılık sular

agua kelimesi çoğul olduğunda kendi artikeline yeniden kavuştu. aşağıda bu kurala (kuralsızlığa) bağlı olan ve en sık kullanılan kelimeleri yazacağım. ezberlemek yararınıza olacaktır.

el área- bölge, alan
el hacha - balta
el alma - ruh
el águila - kartal
el arma - silah
el aula - sınıf, derslik
el arte - sanat

* el arte için istisnanın istisnasının istisnası

arte poética tanımlaması hariç olmak üzere bütün tekiller eril olarak kullanılır sıfatlar da eril kuralına göre eklenir. çoğulların tamamı dişil kullanılır.

el arte gótico (dikkat edilirse gótica olmadı - gótico olarak kaldı)
el arte refinado 
el arte agipcio 

las artes escénicas 
las artes plásticas.


benden bu kadar, son sözü devlet bahçeli'ye bırakıyorum :)