Contracción - Kaynaşan Kelimeler (del - al)

türkçede, birleşen iki kelimeden birinci kelimenin son harfi ve ikinci kelimenin ilk harfi sesli olduğunda bu sesli harflerden birinin düşürülmesi sık rastlanan bir durumdur. cuma ve ertesi kelimelerinin birleşiminden türetilen cumartesi kelimesi bu noktada verilebilecek en iyi örneklerden biridir. bu kullanıma kaynaşma, aşınma, vokal birleşmesi gibi adlar verilir.

pazar+ertesi - pazartesi
ne + için - niçin
kahve + altı - kahvaltı

türkçede bulunan bu duruma benzeyen bir gramer olayı ispanyolcada contracción başlığı altında karşımıza çıkar. A + el bir araya geldiğinde kısalarak, kaynaşarak, aşınarak (artık hangisini tercih ederseniz) al ve de+el bir araya geldiğinde del şeklinde yazılır ve okunur.

devam etmeden önce örnekler vereyim.

yo voy al cine - ben sinemaya gidiyorum

bu cümleyi parçalarına ayıralım:

yo: ben
voy : gidiyorum (ir-gitmek fiilinin şimdiki zaman/geniş zaman birinci tekil şahıs çekimi)
al : a+el, burada a edatı yönlendirme görevi görüyor. ingilizce'de kullanılan to yönlendirme edatıyla aynı işleve sahip. el ise cine kelimesinin artikeli (articulo determinado-belirli tanım edatı). cotracción kuralı gereği al haline dönüşmüş.
cine: sinema

👀 OJO:  üzerinde tilde işareti bulunan el yani él bir artikel değildir. üçüncü tekil şahıs (eril) zamiridir ve a edatıyla birleşmez.

Un amigo de él me ha llamado
Onun bir arkadaşı beni aradı

yukarıdaki örnekte kullanılan el kelimesinde e harfinin üzerinde tilde var. bu kelimenin O anlamına geldiğini gösteriyor yani kelime artikel (tanım edatı) değil, zamir. birleşmez. biz birleşmenin olduğu örneklerle devam edelim.

örnek/ejemplo
el laberinto del fauno : pan'ın labirenti

el laberinto: labirent
del: de+el
fauno: pan (yarı keçi yarı insan görünümüne sahip mitolojik varlık)

soru: de ve el dışında contracción var mıdır ispanyolcada?
cevap: real academia española (ispanya'nın tdk'si) tarafından güncel olarak kabul edilen sadece iki contracción vardır: del ve al. vakti zamanında (okuyan da beni ispanyol dedesi zannecek) dello (de ello), deste (de este), daquí (de aquí), dacá (de acá), contral (contra el) gibi contraccionlar varmış fakat bunlar güncel olarak geçerli gramatik yapılar olarak kabul edilmiyor. bu söylediklerime ek olarak, rae (real academia española) tarafından kabul edilmemekle birlikte, insanların günlük dilde en sık kullandıkları contracción pal (para el) kaynaşmasıdır.

soru: de ve el her zaman kaynaşır mı? ispanyolca için "istisnalar dilidir, neredeyse (casi) her kuralın bir istisnası vardır" denir. bu kuralın da bir istisnası var mı?
cevap: sí. bu reglanın da bir excepción'u var. de edatından sonra gelen el artikeli bir özel isme aitse birleşme gerçekleşmez.

ejemplo/örnek:
el país bilindiği üzere ispanya'nın en çok okunan gazetelerinden biridir. şimdi el país'i de edatıyla birlikte kullanmaya çalşalım.

juan josé millás es uno de los escritores de el país 
juan josé millás el país'in yazarlarından biridir

bu cümlede el país kelimesi özel isim olduğu için de ve el birleşerek del haline gelmedi.

soru: bu kullanımların başka bir anlama gelmesi mümkün mü?
cevap: a ve el bileşiminden oluşan AL kullanımı kendisinden sonra bir mastar fiil geldiğinde "yapınca, edince, yaptığı zaman" anlamları oluşur.

ejemplo/örnek:

al salir de la puerta
kapıdan çıkınca/kapıdan çıktığı zaman

al entender la realidad
gerçekliği anlayınca

al decir la verdad
doğruyu söyleyince